Czy pompa ciepła się opłaca? Porównanie technologii grzewczych dla domów jednorodzinnych

Czynniki wpływające na koszty ogrzewania domu

Jednym z kluczowych czynników decydujących o kosztach ogrzewania jest efektywność energetyczna budynku przekładająca się na roczne zapotrzebowanie domu na energię cieplną. Efektywność uwarunkowana jest m.in. specyfiką domu (powierzchnia, standard wykonania, izolacja cieplna), jego lokalizacją, liczbą mieszkańców oraz ich preferencjami dotyczącymi komfortu cieplnego. Na roczne koszty ogrzewania wpływają także:

• koszt jednostkowy paliwa (gazu, drewna, oleju opałowego itd.);
• sprawność/efektywność urządzenia grzewczego;
• koszty serwisowania i konserwacji.

W kontekście opłacalności warto też zwrócić uwagę na możliwość dofinansowania inwestycji, co usprawnia jej realizację i przyspiesza zwrot kosztów. W artykule porównamy różne technologie grzewcze na przykładzie modelowego domu:

• o powierzchni 180 m², 
• standardzie wykonania 70 kW/m2/rok,
• zlokalizowanego w Warszawie, 
• zamieszkanego przez czteroosobową rodzinę, gdzie średnie dzienne zużycie c.w.u. na mieszkańca wynosi 70 litrów. 

W przypadku takiego obiektu roczne zapotrzebowanie na energię grzewczą wynosi około 12 600 kWh. Dodatkowo czteroosobowa rodzina zużywa rocznie 4 380 kWh na ciepłą wodę użytkową (c.w.u.), co daje łączne zapotrzebowanie na poziomie 16 980 kWh.

Ogrzewanie gazem ziemnym

Ogrzewanie gazem ziemnym to jedno z najpopularniejszych rozwiązań w Polsce. Gazowe kotły kondensacyjne cechuje wysoka sprawność (90-95%), co pozwala na efektywne wykorzystanie energii (przy czym kotły z rodziny Vitodens, np. Vitodens 200-W, Vitodens 050-W czy Vitodens 100/111-F, osiągają sprawność na poziomie 98%). Roczny koszt ogrzewania modelowego domu o zapotrzebowaniu 16 980 kWh to około 7 100 zł (przy cenie jednostkowej gazu 0,42 zł/kWh). 

Koszt inwestycji w kocioł gazowy wynosi od 15 000 do 25 000 zł brutto, co czyni go stosunkowo przystępnym w porównaniu do innych technologii. Od 2025 roku kotły na gaz nie będą dofinansowywane jako jedyne źródło ciepła w domu, dofinansowaniem pozostaną objęte kotły gazowe pracujące w instalacji hybrydowej (np. z kolektorami słonecznymi).

Ekogroszek (granulat węglowy)

Ekogroszek to paliwo węglowe spalane w nowoczesnych kotłach retortowych. Roczne zapotrzebowanie modelowego domu przy cenie jednostkowej surowca 0,30 zł/kWh przekłada się na roczny koszt ogrzewania wynoszący około 5 100 zł. Koszt instalacji kotła na ekogroszek wynosi od 15 000 do 25 000 zł brutto. 

Ekogroszek pozostaje jednym z najtańszych paliw pod względem kosztów eksploatacyjnych, jednak wysoka emisja CO₂ może prowadzić do przyszłych restrykcji regulacyjnych w związku z Zielonym Ładem. Dodatkowo użytkowanie kotła na ekogroszek wymaga regularnej obsługi i magazynowania paliwa, co może być mniej komfortowe, niż systemy automatyczne stosowane w pompach ciepła czy kotłach na pellet.

Pompa ciepła powietrze/woda

Pompy ciepła powietrze/woda do ogrzewania domu wykorzystują energię z powietrza zewnętrznego. Współczynnik COP wynoszący zwykle 3-4 oznacza, że na każdą zużytą kWh energii elektrycznej pompa ciepła generuje 3-4 kWh ciepła. Sprawność takich urządzeń wynosi zatem 300-400%, co jest nieosiągalne dla żadnej innej technologii dostępnej na rynku. Roczny koszt ogrzewania modelowego domu takim urządzeniem (przy cenie energii 0,39 zł/kWh) szacuje się na poziomie około 6 400 zł. 

Koszt instalacji pompy ciepła powietrze/woda wynosi od 30 000 do 50 000 zł brutto. Dzięki możliwości uzyskania dotacji w ramach programu „Czyste Powietrze” całkowity koszt inwestycji może być znacznie obniżony. Ważną zaletą pomp ciepła jest ich bezemisyjna praca, w połączeniu z instalacją fotowoltaiczną mogą one pracować w 100% ekologicznie.

W przypadku powietrznych pomp ciepła w czasie występowania niskich temperatur zewnętrznych spadek wydajności jest bardziej wyraźny w porównaniu z urządzeniami gruntowymi. Może on być dodatkowo powodowany koniecznością odraszania podzespołów pompy, co zapobiega powstawaniu warstwy szronu (lodu), który mógłby zakłócać przepływ powietrza przez jednostkę zewnętrzną. Nie oznacza to jednak, że powietrzne pompy ciepła nie pracują wydajnie przy ujemnych temperaturach zewnętrznych.

Pompa ciepła gruntowa (solanka-woda)

Pompy gruntowe korzystają z energii geotermalnej, co zapewnia stabilną efektywność przez cały rok, niezależnie od temperatur zewnętrznych. Współczynnik COP może wynosić nawet powyżej 5, co oznacza, że przy cenie energii 0,39 zł/kWh roczny koszt eksploatacyjny wynosi 4 980 zł.

Koszt instalacji pompy gruntowej to 60 000 do 80 000 zł brutto. Jego wysokość wynika głównie z potrzeby wykonania odwiertów geotermalnych. Aby go obniżyć, warto skorzystać ze wsparcia programu „Czyste Powietrze” oferującego dotację na 3 poziomach, gdzie maksymalny poziom dofinansowania to 135 000 zł. Przy pełnym wsparciu inwestorzy mogą osiągnąć zwrot po około 6-9 latach.

Ogrzewanie olejem opałowym

Olej opałowy to paliwo, które pozwala na niezależność od sieci gazowej, ale wiąże się z wysokimi kosztami eksploatacyjnymi. Przy rocznym zapotrzebowaniu na energię wynoszącym 16 980 kWh, roczny koszt ogrzewania wynosi około 9 508 zł. Jest to jedna z droższych opcji na rynku.

Koszt instalacji kotła na olej opałowy to wydatek rzędu 20 000-35 000 zł brutto. Wysokie koszty paliwa i brak możliwości uzyskania dofinansowania sprawiają, że samodzielne systemy olejowe stają się coraz mniej opłacalne w długoterminowej perspektywie. Olejowe kotły kondensacyjne wykorzystuje się natomiast często w instalacjach hybrydowych.

Kocioł na pelet - nowoczesne i ekologiczne ogrzewanie drewnem

Ogrzewanie peletem, które opiera się na spalaniu biomasy drzewnej, zyskuje popularność jako odnawialne źródło energii. Roczne koszty eksploatacyjne dla modelowego domu wynoszą około 6 112 zł, co sprawia, że jest to rozwiązanie tańsze niż olej, ale droższe niż ekogroszek czy pompa gruntowa. Koszt instalacji kotła na pelet wynosi od 25 000 do 35 000 zł brutto. Ogrzewanie drewnem ma duży potencjał ekologiczny, jednak wymaga magazynowania paliwa i regularnej obsługi, co może stanowić wyzwanie dla użytkowników preferujących bardziej komfortowe, automatyczne systemy.

Czy pompa ciepła się opłaca? Podsumowanie

Wśród przeanalizowanych technologii grzewczych pompy ciepła okazują się jednym z najtańszych rozwiązań. Prym wiodą w tym przypadku zwłaszcza urządzenia typu solanka/woda. Konkurencję dla pomp powietrznych i gruntowych może stanowić jedynie ogrzewanie ekogroszkiem.

Pompy ciepła są atrakcyjne nie tylko ze względu na stosunkowo niskie koszty ogrzewania, ale i możliwość dofinansowania inwestycji rządowym czy lokalnym programem wsparcia, proekologiczność oraz komfort, jaki gwarantują domownikom. Atrakcyjna wydaje się też możliwość ich integracji z instalacją fotowoltaiczną pozwalająca znacząco zredukować koszty ogrzewania, jak i uniezależnić się od cen energii oferowanych przez zewnętrznych dostawców.